Hau Bako Nicotiana glauca – hau maupa!

Hau Bako (Nicotiana glauca)

Mansian sin lôêmta nêu sa’fés mak fêô ma naikan kan mui fa batas. Onat, atonê amêup lele msat nmê nêô hén sén hau humfêô nbi sin lele ma poan – sa’fés mak tuaf bianna fe’kan mui. Pasa’ hauhônês onat nfé nêô amêup lele sin sa’fés mak hum fêô ton pôê ton – nêô hén natéab in amêup lele sin môênkinin. Hau hum fêô ma kanaf fêô amatamas nbi pasa’ lof anmoé hau bako i mahinan léko nbi amêup lele sin nékak nanan!

Hau Bako (Nicotiana glauca)

Nbi ton naotnés amunit i, ahintin móé inovasi huma-huma, nês- nês ntom nêô hauhonês nako famili Solanase (Solanaceae) onlé petunia, surfinia, sejuta lonceng (*Calibrachoa *). Haukin i sin kanan mahinan léko fun mônên labaha, sin orsa nêô hé nasuf amsat lab (kalu masénat sin nako in fuatnan’in lof an nasuf ala ha nbi fun teôn, ma kalu tpaék stek lof nasuf ka oras fa), oké nten hau’in i mônên ka malisan fa. Sinan lôêm hé maséntin nbi naijan atom manas suka’ naék, més mônên léko msat nbi balé mak mansa ka naék fa, ai bi naijan oétén.

Masik onan, hau nako famili nightshade sin kankin ka mahina séké fa. Ték tan onlé laku kentang ma kauliman, un-unu masentin alaha nêô hé tapên sin amasan! Oras npôê molok nak lê haukin i nabê mamnahat sin, mansiansin fé’ namtau. Més muni i mansian nbi pah pinan i hé nobatém sénan ma nêkun oké lé kaulim fua’in i.

Nbi lulat i hai hém tui ntom nêô hau Bako (Nicotiana glauca) –hau amnémtés nako pah Amerika Tasifeto. Hau i môên labaha. Nan fun nu nako oras masénat lof inan nasuf en, ma in toékin lof anpoê talan téa senti 50–70 nobaha ton és.

Ontakam tabê tahin nako in kanaf Latina (glauca=abu-abu), hau bako i humna abu-abu perak nobatém. Fun molok i, hit kaisat na’ sin fun in human abu-abu perak lof namnêkun ma nama’i alaha hum no maté mnuné ma ka namasan fa. In non fin msat onan, ma humna nmoé suk bubu (oval) talan téa panan. Nbi in toé panfin anmui toé an’in nok suf mol’in onlé corong. Sufkin mnaonta senti 3 – 3,5 ma naékin senti 0,5. Nbi oras fe’ nasasuf, in human molo mnuné ma nomaté mnuné nbi pankinin. Més nasuf nalalin, in warna nlaél molo méto. Hau bako i nmui in leko fun sufkinin namasan nabal. Ka on fa hau petunia, baok sufkin humna nabal ma nabôena lo’o nbi in toékini.

Tsén hau i ka malisan fa. Ho mubê msen bako (Nicotiana glauca) nbi umé nanan ai nbi moné nok faknais. Ho mubê msén sin mpaék in fuakin, mak natolon labaha ma nmui daya germinasi amaspêt és. Hau i nmulai nasuf nbi fun nu (onat kalu hom lôem hé ho umé téras nasuf mê’ô nbi Fun Nima, ho musti msén sin nok Fun Tenu).

Kalu hom mutua nbi pah oétene, hom musti msén sin nbi balé mak kan tomfa oéten (es). Namnés onlé Pelargonium, hom mubê mtao hau bako nbi balé aoéten és nok ton oétena. Oras ton oétene hén pôên fin, hom mubê oét mubaét toéf biakin ma mapopê mpaék oé naék. Hau bako lof nasuf nbi fulnés nanan. Hau i nmoên labaha, onat hom mubê uat sin nbi umé nanan. Més ho ka mubé fa hém sén sin mpaék stek, fun in baafin lof anmônên malisan (més i ka lasi fa fun sén infuakin ka malisan fa).

Ntom nêu in mnahat, hau bako kan ntôêt fa huma-huma. Hé lé tapên suf amasan ma naékin, ho mubê mpaék pupuk kompos lé biasa tpaék sin nêô hauhônês abit téras ma mséol nok zat fosfor an és.

««« Lulat ahunta: Malapari (Pongamia pinnata) Lulat amuinta: Seroja India (Nelumbo nucifera) »»»

Néontenu 28.9.2011 20:15 | Cétak | Hau Aléoktin