Kalimantan nga Mangga, Kasturi (Mangifera casturi)

Kalimantan nga Mangga (Mangifera casturi) ukon mas bantog lokal nga Kasturi, isa ka tropikal nga prutas nga may 10–30 ang kataason kon sa diin makit-an lang sa dyutay nga lugar sa palibot sang Banjarmasin sa Bagatnang Borneo (Indonesya). Subong indi na ni makit-an sa katalunan tungod sa iligal nga pagpangutod sang kahoy nga ni. Apang, ginapatubo man sya gihapon sa ini nga lugar tungod sa manamit sini nga prutas.

Ang kadakuon sang prutas sang Kalimantan nga Mangga (Mangifera casturi) malapit man sa iban nga mga sari sang mangga. Nagatimbang ini sang mga 50 asta sa 84 ka gramo ang kada isa. Kon hilaw gihapon, berde ang kolor sang sini nga prutas – kon luto naman, ang kolor sini nagabag-o sa tungodumanggi ukon byoleta-itom kag may mahining nga panit, kag kalabanan may kolokolor sang byoleta. Ang pagpadasun sang iya kolor isa man ka pamaagi sa pagbantog sang sari sang Mangifera casturi. May 3 ka nakalista nga sari sang Mangifera casturi – Kasturi, Mangga Cuban kag Pelipisan. Kasturi ang pinakatanyag tungod sa iya humot. Ang Mangga Cuban kag Pelipisan kalabanan ginabantog nga lain nga sari. Ang Pelipisan apang makit-an sa matam-is nga humot sini parehas na lamang sang Kasturi nga nagapabantog nga ang prutas sini kalabanan hybrid sang Kasturi. Madamu pa sang pagpangita ang ginaubra agud mabantog ang set sang istatus sini.

Ang sulod sang sini nga prutas kolor dalandan kag ang medyo maangto nga may pinasahi nga matam-is nga humot. Konaton ikumagud ang Kasturi sa Mangga (Mangifera indica), mas malas-ay ang Kasturi pero may mabaskug nga damil kag may malum-ok nga aroma. Ang sulod sang Kasturi mataas sa himulmol.

Ang Kasturi perte ka sikat sa Bagatnang Borneo amo man ang mga kaiping nga mga lugar. Ang humot sang mga prutas sini manami nga daw may daan nga ambahanon nga nagapalibut sini: “Seharum kasturi, seindah pelangi, semuanya bermula.” nga gabuot silingon: “Baw, ang humot sang Kasturi, daw katahum sang bahaghari. Nagumpisa na ang paglugayaw sang iya paghigugma.“

Ang iligal nga hilikuton ang nagsulot sang pagkadula sang sini nga kahoy sa katalunan. Ang mga tigulang nga Mangga Kalimantan ara sa kalautan sang pagkadula pamaagi sa pagpangutod sini tungod sang kaimportansya sang iya kahoy. Kalabanan ginapatubo ang sa madyutay nga iskala sang mga lokal nga pumuluyo sa ila likod balay nga mga hardin ukon sa mga dyutay nga mga uma.

Indi parehas sa mga madasig magdaku nga mga gapamunga nga mga tropikal nga mga kahoy, Ang Kalimantan nga Mangga wala ginatanum sa dalagku nga mga plantasyon sa Indonesya tungod sa mahinay sini nga proseso sang pagdaku. Ang mga plantasyon sang Kalimantan nga Mangga makit-an lang sa Mataraman nga lugar sa bahin sa distrito sang Banjar (ang sidtrito sang Banjar indi parehas sang sidtrito sang Banjarmasin). Ang mga tawo sang Mataraman gintistingan magtanum sang dyutay lang anay nga kultibasyon sang 1980 kag ang una nga ani sang 2005. Apang makit-an sang madamu ang prutas sa lokal, indi sini matugunan ang demand.

ang ginagamitan sang kahoy sang Mangga Kalimantan Biskan ang tigulang nga kahoy may lawas nga nagasobra sa 1 metro, ang mga tawo sang Banjar (isa ka suludlon kag higad baybay nga pangkat etniko nga nagpuyo sa Bagatnang Borneo), nagagamit sang mga prutas agud lang tungod sa madugay nga tyempo sa pagpadako sini. Sa ini nga rason, ang mga tawo sang Banjar ginpili ang iban nga kahoy bilang ginkuhaan sang kaparehas nga mataas nga kalidad sang kahoy. Agud makuha ang prutas sini, insi ini mahapos tungod ang kahoy nga Kasturi nagadako sang perte ka taas kag kinhanglan mo sakaon agud makuha ini – ang prutas nga mahulog sa idalom indi manami ang kalidad.

Ang mga prutas posible kan-on nga natural ukon iproseso nga Kasturi jams. Ini tungod sa kis-a nga pagbaligya sini sa mga merkado, bilang mangunguma nga naga konsumo nga ila-ila. Ang iban nga mga produkto nga naubra sang mga mangga amo ang puree, jams, duga ukon doldol (tradisyunal nga biskwit). Ang ini nga mga produkto apang mabudlay pangitaon bilang preska nga prutas nga perme mataas ang demand kag ang isa sa mga paborito sang mga tawo sang Banjar. Ang mga prutas medyo mahal man pero ang mga tawo sang Banjar wala sang paghinulsol sa pagbakal tungod sang tanhaga nga kanamiton sini!