Өсимликлерди туқымлардан көбейтиў
Бир жыллықлар Көп жыллықлар Палызлар
Ушлы пияз
Швит, арпабадиян, зирә, анис
Ашшы бурыш, помидорлар ҳәм баклажан –туқымларын егиў
Дүккелилер ловия, нохат, соя, жер жанғақ (арахис, қытай ғозасы)
Тереклер ҳәм путалар
Бир жыллықлар
Нәўбеттеги бир жыллықларды өстириў ушын жеңиллеў субстраттан (араласпа жер ҳәм торф 1:0–3) пайдаланың. Суўыққа тәсиршең түрлерди өз нәўбетинде музламайтуғын имаратта (ханада аранжереяда, ыссықханаларда) өсириң ҳәм оларды 15– майдан кейин егиң.
Түбекти топырақ пенен сондай толтырың нәтийжеде, жоқары бөлегинде 2 см жай қалсын. Қадақланған туқымларды ашың ҳәм пүткил ыдыс тегисликте себиң. Үлкен болмаған уруғларды (үлкенлиги көкнардайларын) жақсысы улыўма сеппең . Үлкен туқымлардың үстин қалаңлығы жуқа болған топырақ пенен себиң (0,5–1 см).
Егиўден кейин түбеклерди айна менен азғана жабың (булл майда топырақ пенен жабылмаған туқымларға тийисли). Ҳәр күни айналарды 5–10 минутқа алың. Биринши тамыршалар пайда боланда жас өсимликлердиң үстин топырапенен жүдә жуқа қылып себиң (1–2mm) ҳәм айна менен жаппаң. Жас өсимликлерге керекли мударда жарықлық керек болады.
Егер сиз туқымларды жүда тыыз қылып еккен болсаңыз, жас өсимликлерде еки жапырақ өсип шыққанда сиз оларды биримлеп түбекке өткизиўиңиз мүмкин.
Майда туқымларды (зығыр) себиў керек емес, faqat тек еккеннен кейин топырақты грабел менен тырнап шығың . Писте гүл ҳәм мәккени 2–3 туқымнан шуқырлығы 5–10 см келетуғын шукыршаға егиң. Бир жыллық өсимликлердиң көп ғана түрлерин алдыннан өсириўге яки бирден жерге егиўди танлаўыңыз мүмкин. Алдыннан өстирилген өсимликлер бир- еки ай алдын гүллеўди баслайды.
Егиў орны: A –
аранжерея, ыссықхана, хана айнасы, ҳаўа
температурасы 20–25 °C B – туўры
жерге
– Санлар айларды аңлатады,–(тире) болса,
туқымлар қайта егилмейди (туқымлар ҳәр
дайымғы жайына егиледи).
| Латынша атамасы | Словакша атамасы | Егин орны | Егин мүддети | Егиў |
| Ageratum mexicanum | Agerát mexický | A | 1.-3. | 5. |
| Agrostemma githago | Kúkoľ poľný | B | 9.-10. / 4. | – |
| Amaranthus | Láskavec | B | 4. | – |
| Antirrhinum majus | Papuľka väčšia | B | 4. | – |
| Bidens ferulifolia | Dvojzub metlinatý | A | 2.-3. | 5. |
| Callistephus chinensis | Astrovka čínska | A / B | 3. / 4. | 4.-5. |
| Capsicum sp. | Paprika | A | 3. | 5. |
| Carthamus tinctorius | Požlť farbiarska | B | 4. | – |
| Centaurea imperialis | Nevädza cisárska | B | 4. | – |
| Crupina vulgaris | Krupina obyčajná | B | 3.-4. | – |
| Convonvulus triocolor | Pupenec trojfarebný | B | 4. | – |
| Cucurbis sp. | Tekvica | A / B | 4. | 5. / netreba |
| Cuphea lanceolata | Kufea širokolistá | A | 3.-4. | 5. |
| Dipsacus laciniatus | Štetka laločnatá | B | 9.-11. / 2.-3. | – |
| Dorotheanthus bellidiformis | Poludňovka sedmokrásková | A | 3.-4. | 5. |
| Eragrostis abyssinica | Milota habešská | A | 3.-4. | 5. |
| Eschscholtzia californica | Slncovka kalifornská | A / B | 3. / 4. | – |
| Felicia heterophylla | A / B | 3. / 4. | 5. | |
| Gazania rigens | Gazánia ohnivá | A | 3.-4. | 5. |
| Chrysanthemum coronarium | Chrysamtémovka vencovitá | B | 4. | – |
| Ipomea purpurea | Povojník purpurový | B | 4. | – |
| Lavatera trimestris | Slezovec trojmesačný | B | 4. | – |
| Linum | Ľan | B | 4. | – |
| Lopezia racemosa | Lopézia strapcovitá | A | 3. | 5. |
| Mirabilis jalapa | Nocovka jalapská | A / B | 3. / 4. | 5. |
| Nicandra physalodes | Nikandra machovkovitá | A | 4. | 5. |
| Nicotiana rustica | Tabak dedinský | A | 3.-4. | 5. |
| Nicotiana tabacum | Tabak fajčiarsky | A | (2.-)3.-4. | 5. |
| Nigella damascena | Černuška damascénska | B | 4. | – |
| Nigella orientalis | Černuška východná | B | 4. | – |
| Papaver rhoeas | Mak vlčí | A | 9.-11. / 3.-4. | – |
| Papaver somniferum | Mak siaty | B | 4. | – |
| Phalaris canariensis | Lesklica kanárska | B | 4. | – |
| Portulaca grandiflora | Portulaka veľkokvetá | A | 3.-4. | 5. |
| Riccinus communis | Ricín obyčajný | A / B | 3.-4. / 4. | 5. |
| Salvia splendens | Šalvia ohnivá | A | 2.-4. | 5. |
| Solanum pseudocapsicum | Ľulok paprikový | A | 3. | 5. |
| Tagestes | Aksamietnica | A / B | 4. | 5. |
| Tithonia rotundifolia | Titónia okrúhlolistá | A / B | 3.-4. / 4. | 5. |
| Ursinia anethoides | Urzínia kôprolistá | A / B | 4. | 5. |
| Zea mays | Kukurica siata | B | 4. | 5. |
| Zinnia elegans | Cínia pôvabná | A / B | 4. | 5. |
| jednoročné okrasné trávy: Aegilops, Bromus, Hordeum, Lagurus ovatus | jednoročné okrasné trávy: mnohoštet, stoklas, jačmeň, zajačí chostík | A / B | 4. | 5. / netreba |
Көп жыллықлар
Көп жыллық өсимликлерди егиусылы, тап бир жыллықлардай. Көп жыллықлардың ҳәмме түрин сиз алдын өстириўиңиз мүмкин (әўели тереклердиң ярым саясында, кейинрек, ашық қуяшлы жайда).
| Латынша | Словакша | Егиў мүддети | Вегетатив көбейиў |
| Achilea | Rebríček | 4. | delením |
| Ajuga | Zbehovec | – | delením |
| Aliсмa | Žabník | 4.-5. | delením |
| Alyssum | Tarica | 4. | delením |
| Anemone | Veternica | 3.-4. | delením |
| Anthemis tinctoria | Ruman farbiarsky | 4. | |
| Aquilegia | Orlíček | 3.-5. | delením |
| Aristolochia | Vlkovec | 4.-5.* | delením |
| Aruncus vulgaris | Udatník lesný | – | delením |
| Asarum europaeum | Kopytník európsky | – | delením |
| Atropa bella-dona | Ľuľkovec zlomocný | 4.-5. | |
| Batrachium | Močiarka | – | delením |
| Calendula officinalis | Nechtík lekársky | 3.-5. | |
| Callitriche | Hviezdoš | – | delením |
| Campanula sp. | Zvonček | 3.-4. | delením |
| Carex | Ostrica | 3.-4.* | delením |
| Carlina | Krasovlas | 3.-4. | |
| Convalaria | Konvalinka | – | delením |
| Corydalis | Chochlačka | – | delením |
| Dianthus | Klinček | 6.-8. | delením |
| Digitalis | Náprstník | 6.-8. | delením |
| Echinacea purpurea | Echinacea purpurová | 3.-5. | delením |
| Echium | Hadinec | 9.-10., 3.-4. | |
| Eleocharis | Bahnička | – | delením |
| Euphorbia | Prýštec | – | delením |
| Filago arvensis | Bielolist obyčajný | 3.-4. | |
| Gaillardia ariasta | Kokarda ohnivá | 4. | delením |
| Geranium | Pakost | 4.-5. | delením |
| Hacquetia | Hviezdnatec | – | delením |
| Helianthus decapetalus | Slnečnica | – | delením |
| Hemerocallis | Ľaliovka | 4.* | delením |
| Hepatica | Pečeňovník | – | delením |
| Hieracium | Jastrabník | 3.-4.* | delením |
| Hosta x undulata | Funkia | – | delením |
| Hypericum | Ľubovník | 4.* | delením |
| Chamomilla recutita | Rumanček pravý | 9.-11., 3.-4. | |
| Inula | Oman | – | delením |
| Iris pseudoacorus | Kosatec žltý | 3.-4.* | delením |
| Iris – ostatné druhy | Kosatec – ostatné druhy | 3.-4.** | delením |
| Isopyrum | Veterník | 3.-4. | delením |
| Jovibarba | Skalnica | – | delením ružíc |
| Juncus | Sitina | 3.-4.* | delením |
| Lamiaceae – Acinos, Calamintha, Lamium, Teucryum, Thymus | hluchavkovité – dušovka, marulka, hluchavka, hrdobarka, materina dúška | 3.-4.* | delením |
| Lemna, Wolfia | Žaburinka, Wolfia | – | delením |
| Leucanthemum | Margarétka | 3.-5. | delením |
| Linum – vytrvalé druhy | Ľan – vytrvalé druhy | 3.-5. | delením |
| Lupinus polyphyllus | Lupína mnoholistá | 3.-5. | delením |
| Luzula | Chlpaňa | 3.-4.* | delením |
| Lychnis | Kukučka | 3.-5. | delením |
| Lysimachia | Čerkáč | – | delením |
| mäsožravé rastliny | mäsožravé rastliny | 4.-7. *** | delením; in-vitro *** |
| paprade | paprade | celoročne *** | delením; in-vitro *** |
| Phlox | Flox | – | delením |
| Plantago | Skorocel | 4.* | delením |
| Primula | Prvosienka | 3.-4. | delením |
| Pyrethrum parthenium | Rimbaba obyčajná | 4.-5.(-6.) | delením |
| Ranunculus | Iskerník | 3. | delením |
| Rudbeckia hirta | Rudbekia srsnatá | 3.-4. | delením |
| Salvia – vytrvalé druhy | Šalvia – vytrvalé druhy | 3.-4. | delením |
| Saxifraga | Lomikameň | 3.-4.* | delením |
| Scutelaria | Šišak | 3.-4. | delením |
| Sedum | Rozchodník | – | delením, koreňové, stonkové a listové odrezky |
| Sempervivum | Rozchodnica | – | delením ružíc |
| Silene | Silenka | 3.-5. | delením |
| Sisyrinchium | Mečovka | 4. | delením |
| Tragopogon | Kozia brada | 3.-4. | |
| Trifolium | Ďatelina | 4. | |
| Trollius altissimus | Žltohlav najvyšší | 3.-4. | delením |
| Typha | Pálka | – | delením |
| Vicia | Vika | 4.-5. | |
| Viola | Fialka | 4.-5. | delením |
| vytrvalé trávy | vytrvalé trávy | 3.-5. | delením |
- Палызлар
Ушлы пияз
Туқымларды онша шуқыр болмаған (0,5 см геше) туўры апрел-май яки августа егиң. Орынды ығал бийгана отларсыз сақлаң (өсимликлердиң өнип шығыўында булл зәрүр). Кейинрек ушлы пияз талабшан болмайды. Ол қалың баялам пайда етеди, кейиншелик оларды бир мәрте 2–3 жылда бөлиў зәрүр ҳәм қайта егиў зәрүр.
Кыс келемен дейин ушлы пиязды (тамырларын) қазыўыңыз мүмкин (шама менен 10 см топрақ қатламын) азғантай қурыў ушын қалдырың ҳәм үй жақынына (үстпе-үст бир қанша қатлам менен) жатқызың ҳәм төгилген жапырақлар менен үстин жабың. Қыста (суўық ҳаўада: декабрден- февралғаша) ҳәр ҳәпте ушлы пияздың тамырларын шығарың ҳәм 2–3 күнге 10 °C та қалдырың. Кейин оларды түбекке егиң ҳәм хана айнасының алдына (ишки жақтан) жайластырың. Шама менен бир ҳәптеден кейин ушлы пияз “ жайылып кетеди“ ҳәм бир ай даўамында витамин C ға бай болған пияз жыйыўыңыз мүмкин.
Швит, арпабадиян, зирә, анис
Туқымларды апрел айында айырым яки екилемши дәрежеде, мысалы, геширге егиң. Кейинги өсириў тек бийгана отлардан тазалап аз-аздан суўғарып турың. Қыяр мәусиминде сиз швит укробын қыяр менен консерва қылыўыңыз мүмкин. Вегетация ўақтында зирәның жапырақларын суйық аўқатларда салатларда соның менен бирге гөшке гарнер сыпатында пайдаланыўыңыз мүмкин. Арпабадиян туқымларынан зирә ҳәм анисден пайдалы шай демлеўиңиз мүмкин “дем болыў” ҳәм аўқат сиңириўде қол келеди . Гүсде арпабадиян ҳәм зирәның тамырларын терип (петрушканы да ) ҳәм суйық аўқатларда пайдаланыўыңыз мүмкин.
Ашшы бурыш, помидорлар ҳәм баклажан –туқымларын егиў
Март айының екинши ярымында 2–3 пистени түбекке (диаметри 6–8 см, узынлығы шама менен 8 см, оннан да көбирек болыўы мүмкин) ылайлы топырақ пенен жайластырың. Түбеклерди жақтылаў жүдә ыссы болмаған жайға (хана температурасы жетерли болады) койың. Жүдә жоқары температура туўры келмейди, себеби өсимлик көшириў температуралы чокни өткизиў мүмкин. Өсимликлерди ханада 15-майға дейин өсириң кейин оларды жайларына егиң.
Дүккелилер ловия, нохат, соя, жер жанғақ (арахис, қытай ғозасы)
Ловия, нохат, соя алдыңғы егинсиз бир жерге егиледи . Арахисти тап помидордай алдыннан егиң ( жоқарыға қараң). Ҳәр түрли кеселликлер ҳәм зыянкеслер себепли 3–6 жылдан артық бир орынға егилмейди.
| Түр | Егим | Туқымларды жыйнаў мүддети | ||
| мүддет | см шуқырлылығы | усыллыр | ||
| Боталы ловия (туқымларға) | 5.-6. | 5 | ин интервалы 40×40 см | 7.-10. |
| Боталы ловия (дүккекликлер) | 5.-7. | 5 | ин интервалы 40×40 см | дүккекли 6.-10. |
| Тырмасытуғын ловия | 5. | 6–8 | ин интервалы 80×80 см | 8.-10. |
| Соя | 1.-5.5. | 4–5 | қатарлар масапасы 40 см, oөсимликлердиң арасындағы масапасы 5 см | 9.-10. |
| Жер жанғақ (araxis) | алдыннан өсириў 3.4., нәллер егиў 5.; жақсы хасыл ушын ыссықхана ҳәм аранжерея зәрүр ; ханада ҳақыйқый крахмалы шыққа дус келеди | 2 | ин интервалы 40×40 см, топрақ аерирленген болыўы зәрүр, гүллегеннен кейин дүккекликлер көмиледи | 8.-9.(-12.) |
| Ясмық | 4.-5. | 4 | қатарларда 25 см масапада,қатарда өсимликлердиң масапасы 5 см | 8.-9. |
- Тереклер ҳәм путалар
Тўқымларды егиў тап бир жыллықтай болып, тек бир парқы бар. Суўыққа шыдамлы туқымлар түри музлаўы керек. Соның ушын оларды марта апрелде егиң ҳәм егинди бағқа ямаса сыртқа подоконьник үстинен қойып қойың, суўық ҳәм пәс температура туқымға тәсир қылыўы мүмкин.
Суўыққа шыдамсыз туқымлардың түрлерин (ханада- акациялар, эквалиптлар, Протеа, лавр,…) тап бир жыллықлардай егиң ҳәм 20–25 °C әтрапында болған температурада услап турың.
Егиў шуқырлығы туқымлардың көлемине байланыслы. Еквалиптлердиң майда туқымлары себилмейди тек топыраққа басып шығылады. Қалғал майда туқымларды топырақ пенен жуқа себип шығылады. Үлкен туқымларды (емен, зайтун) шуқырлығы 3–5 см келетуғын шуқыршаға егиледи.
««« Алдыңғы мақала: Темеки Nicotiana glauca – балконлы пейзажлы өсимликлер Кейинги мақала: Пиязларды ҳәм өсимликлерди егиў »»»
Екшемби 4.10.2009 21:05 | Баспа | Өсимликлерди өсириў усыллары
КПР клубы ҳаққында
Өсимликлерди өсириў ҳәм егиў тәжрийбелериңиз бенен бөлисиң. Бул ҳаққында өзиңиздиң ана тилиңизде мақала жазың ҳәм оны Ботаникс журналында жарыққа шығарың! Буннан да көбирек мағлыўмат ушын биз бенен байланысың.