Biz pepino jetilistiremiz

Pepinonıń watanı (botanikalıq atalıwı Solanum muricatum) Peru yaki Kolumbiya bolıp esaplanıwı múmkin. Sol jerden ol pútkil Latın Amerikasına hám onnan basqa jerlerge tarqalǵan. Házirde ol bárinende Boliviyada, Ekvadorda hám Jańa Zelandiyada kóp jetilistiriledi.

Evropaǵa pepino shama menen 1785 jılı jetip kelgen. Onıń tarqalıwı menen shuǵıllanǵan birinshi evropalı Lyudvik XVI, taǵıda Kyudaǵı anglishan Korollıǵı baǵshılıq shólkemi (Kew) (Londondaǵı).

Qubla Amerikalı hindular onı kachuma (cachuma) dep ataydı. Bizde onıń ispansha awdarmalaǵanda salatlı qıyar degendi ańlatıwshı ataması pepino saqlanıp qalǵan,. Anglishansha ataması melon shrub, awdarmalaǵanda qawınlı shaqa degendi bildiredi, hám atama dámine say keledi.

Pepino shaqalawshı bolıp esaplanadı, 1 m ge deyin ósedi. Óziniń watanında bull kóp jıllıq shaqalawshı, teńiz qáddinen 2500 metr bálentlikte ósiriledi. Bizde ol bir jıllıq ósimlik sıpatında ósiriledi. Onıń gúlleri kartofel gúllerin eske saladı, olar qırmızı yaki aq qırmızı sızıqlar menen boladı. Ósimlik eki jınıslı bolıp esaplansa da, jaqsı hasıldarlıq ushın qosımsha shańlantırıw usınıladı(tiykarı oronjereya).

Baǵ súyiwshiler kóbirek onıń miywesine qızıǵadı. Olardıń forması avokadonı (úlken almurttı) esletedi, ólshemi shama menen 15 sm. Olar dámli, mazalı, kóbinshe sarı, kremlı, woyıw-qırmızı sızıqlı, kóbinshe tuqımsız boladı. Awqatqa shiyki halında isletiledi, jáne duzlanǵan hám quwırılǵan halda …

Miywesi shiyki halında paydalanıladı, jáne miyweli salat retinde (bóleklerge bólingen túrli miyweler, limon sokı menen aralastırılǵan, onıń tayarlanıwına siz jergilikli ekzotikalıq miywelerdi paydalanıwıńız múmkin). Duzlanǵan pepino kóbirek garnir sıpatında paydalanıladı. Quwırılǵan pepino ekinshi awqatqa tuwra keledi.

Eger sizge pepino dámsiz bolıp kórinse, onı ápiwayı priprava menen aralastırıwıńız múmkin (koricalar, badyana, anisa; limonlı, granatlı yaki marakuevlı sok – miyweler 2 aqırǵı aytılǵan túrlerdi tuqımnan ósiriwge boladı, biziń import tovarlarımızda kórsetilgen). Eger sizde miyweler qalǵan bolsa, olardı úy sharayatında konservalawıńız múmkin (basqa túrler menen birge yaki ayrıp – mısalı pomidor, paprik yaki miyweler menen).

Pepino shártli túrde qálegen palız sıyaqlı topıraǵınıń jaǵdayına baylanıslı (mısalı, paprik, tomat). Birinshi náwbette ola jeńil, hawalı, azıqlıq, hár dayım qurǵaq bolıwı kerek. Eksperimental ósiriwden anıqlanıwınsha, eń jaqsı jemisti ol 40 litrda beredi (bir ósimlik ushın), topraqtıń qara polga menen jawılıwı (shama menen 40–45 miywe jılına).

Qurǵakshılıqta ol pomidor sıyaqlı jetistiriledi. Vegetaciya waqtında háptesine bir reet tógin salıp turalıwı kerek. Eń jaqsı tásir etiwshi Harmavit bolıp esaplanadı (ol qálegen baǵshılıqqa arnalǵan magazinde satıladı). Bul tógin topıraqqa yaki japıraqqa beriledi.

Ol shama menen 15 sm nálshe bolıp kóbeyedi. Olardı fevral – marta saylaw kerek. Tez tamırlaw ushın olardı siz ósiw stimulyatorı menen islewińiz múmkin. Keyin olardı oranjereya yaki kvartirańızda qumǵa salıp qoyıń. Bir ay ishinde olar tamır shıǵaradı. Jas náwsheler tamırlaǵannan úsh aydan keyin gúlley baslaydı. Pepinonı jáne tuqımlar menen de kóbeytiwge boladı. Biraqta bull usıl az nátiyje beredi sebebi ósimlik az tuqımlaydı. Jánede nálsheler sapasız ósiwi múmkin.

Pepino usı túrge kiriwshi ósimliklerdiń awrıwı hám zıyanlawshılarınan kıynaladı (pomidorı, paprika). Kóbinshe bull kartofel plesen Phytophthora infestans. Oǵan qarsı siz Kuprikol 50 qollanıwıńız múmkin (konsentraciyada 0,6 %, t.e. 60 g 10 l suwǵa; qorǵanıw muddeti, ósimlik túbi azıqlanbaytuǵın waqıt, 7 kúnge teń) yaki Dithane M 45 (konc. 0,2%, t.e. 20 g 10 l suwǵa; muddeti, ósimlik túbi azıqlanbaytuǵın waqıt, 21 kúnge teń).

Qısta pepino jıllı jerde qıslawı kerek (oranjereyada, kvartirada h.t.b). Temperatura 5 ºC tan túspewi kerek. Jazda tamırlaw ushın nálshelerden paydalanıń, al góne ósimlikti joq qılıń, sebebi olardıń keyingi ósiriliwi payda bermiytuǵınlıq boladı.

Pepinonı ózimniń usınısıma kiritiwdi menen rejelestirmeymen, sebebi bull túr bizde satılmaqta hám sizlerdiń kópshiligińizge bull zerigerli bolar edi. Bunnan basqa pepinonı – orta bahada shama menen 1 Evro muǵdarda alıwǵa boladı.

««« Aldıńǵı maqala: Kolarado qońızı NOVODOR FC ǵa qarsı Keyingi maqala: Siz baxıt ushın tórt japıraqlı ósimlikti óstirip atırsız – tórt japıraqlı marsiliya (Marsilea quadrifolia) »»»

Shembi 3.10.2009 21:56 | Baspa | Ekzotikalıq ósimlikler