Ботаникс – өсімдіктер және бақбаншылық туралы журнал

Қазақ болжамы

Алма ағашын мүсінді ұршық формасында өсіру

Нарықтық экономикасы өзімен бірге көптеген өзгеріс әкелді. Оның бірі тиімділіктің және бәсекелес шамасын асыруға арналған ауыл шаруашылықтық өңдеудің интенсификациясы. Бақбаншылықта өсіретін жердің көлемін тиімді пайдалану үшін, интенсификация дегеніміз ағаштармен бұталардың биік ағашың ұшар басы аласа ағашың ұшар басына көшу деген сөз. Аласа ағашың ұшар басты ағаштарды өсірген пайдастары мол, жұмысты жеңілдетіп жемістің саласын жаңа деңгейге көтереді. Ағашың ұшар басы аласа алма ағаштарының арасында «мүсінді ұршақ», «супермүсінді ұршақ», «күннің белағашы» (solar axe) және басқалар. Олардың арасында ең перспективті және ең жиі пайдаланатың «мүсінді ұршақ » формасы бар ағаш.

«Мүсінді ұршақ» ең жиі өсірілетін формасы, ол ірі өңдеуге де, бақтарға да арналған. Қазырғы күнде ағаштармен бұталар басым көбінде осы формасымен өсіріледі. Ол көбінде алма және алмұрт ағаштары үшін , бірақ басқа жемістердің түрлеріне де келеді (шиелер, алхорылар, қарақаттар, шабдалылар және т.б.). «Мүсінді ұршақ» кроналы алмалар 2,2 – 2,5 метрден аспайды. Бұл биіктік бағуға және жемістерді жинауға жәйлі. Дұрыс күтім жасағанда жемістердін 80%-ті жердің өзінен жинап алу керек. Қалын отырғызу үшін біз тар интервалды пайдаланамыз, практикада бір қатардағы ағаштардың арасында 0,8 – 1,2 м қалдырады, қатарлардың арасы механикаландыруды пайдалануға байланысты 2,5 – 3,5 м болады. Ол бір гектарға 3000 – 3500 ағаш отырғызуға мүмкін береді. Ондай қалын өсіру мүмкін болу үшін, әлсіз өсетін ол болмаса орташа өсетін подвойлардағы көшеттерді отырғызу керек. Алманың подвойының стандартына М9 жатады, одан басқа да подвойлар бар, мысалы: J-TE-E, F, G, H, J-OH-A, M27, MM106. Сонымен бірге подвойлар әлсіз өсітін және олардың тамыр жүйесі ұсақ /терендіғі мөлшері 30 – 40 см/ болғандықтан тірек конструкцияларды құруын және суару жүйесін салуын да қажет еткізеді. Стандартқа мамыргүлден (акациядан) жасалған рейкалар немесе бетон конструкциясы жатады. Оларға 60, 120 және 180 см биіктікте үш қатар болат сым тартылады. Бұл конструкция ағаштардың қопаруылына қарсы тірек болуға арналған. Сонымен бірге, оны қалыптау кезінде ағашың ұшар басындағы ортанғы бұталарымен және алмалар пысқан кезде бұталарды байлауға пайдаланады. Қөбінде тиімді болып табылатын тамшы суаруы қолданады, ол тікелей тамырларына әсеретеді, және сонымен бірге оның көмегімен қосымша ағаштарды тыңайтуға болады. «Мүсінді ұршақтың» негізгі артықшылықтарын біз бірнеше пунктармен мазмұндау аламыз:

  • қарапайым күту – бұтауы қлассикалық формаларына қарағанда минималды, алмалары тұра жерден жиналау, қорғауы қарапайым, ең басы тиімді,
  • астық өнімділігі мол – осындай кроналары бар ағаштардан әр гектарда 40 – 50 тонн өнім жинауға болады, ал кейбір сортары одан да асады,
  • жемістердін сапасы биік – осы формада жасалған кемшіліксіз жарық жағдайдын арқасында, жемістер түсі қоюлау, тегістеу болады және неғурлым жетіліп пысады, құрамындағы заттардың арасалмағы өте жақсы болады,
  • тез уақытта жеміс беру – әлсіз өсетін подвойлар және ағашың ұшар басы қалыптастыру әдісі нәтижесінде қысқалау уақытта жеміс береді. Қөбінде ағаштар бірінші жылдан бастап жемістері болады. 3 – 4 жылдан бастап ағаш толық жеміс бере бастайды.
  • жоғары тиімділік және қаражаттардың ақталуы.

Егістік материал ретінде біз біржылдық немесе екіжылдық өсімдіктерді пайдаланамыз. Олар қарапайым өркен немесе ерте шыққан поросілі бар болуы мүмкін. Біз оны классикалық әдетпен отырғызамыз, отырғызғанда тіректі тек ғана терендікке жасау керек. Қаламшалау орыны жоқ дегенде жерден 10 см биіктікте болуы тиіс. Ол подвойдың әсірінің күшін азайтады, сонымем бірге сорт өзгеруідің алдын алады.

Бұтау кезінде және ағашың ұшар басы қалыптасу кезінде біз ең соныңда ағаштың қалыбы қандай болатының тұралы ойлауымыз керек, ол тек дұрыс күтім және ағашың ұшар басы қалыптау кезінде ғана осы ағашқа аса қажетті өсіп және жеміс беру физиологиялық принциптарың толық пайдалануға болады. Өсірген ағаштың діңі 2 – 2,5 м биік болуы қажет, оның үстінде азды-көпті дұрыс спираль құрап ағашың ұшар басының каркасында қалған бұтақтары орналасады. Оның үстінде жеміс беретін поросіл өседі. Ешқашанда каркастың бұтақтардың өспіріммен басылуына жол бермендер. Ол ағаштың тепе-теңдігін, оның негізгі қалыбын әбден бұзады, сондықтан нәрлі заттарының үлесуі дұрыс болмайды және күштер дұрыс орналыспайды. Ағаш өмір бойы пирамида қалпын сақтау керек, үйткені ол күн сәулесін тиімді пайдалануға әрекет етеді.

Негізгі бұтауға топырақ бетінен 80–90 см биіктікте діңді бұтауы жатады. Егерде өркенде ерте шыққан поросіл болса біз оны бұтамаймыз және қысқартпаймыз, діңді, жалпы жағдайына және мықтығына байланысты, соңгі бұтақтан мөлшері 30–40 см биік алып бұтаймыз. Ең жақын вегетациялық мезгілде ағаштың ұстінгі 30 см жерінде жаңа бұтақтар пайда болады, оларды қыста былтырғы жылда ұқсатып қыста бұтайды. Діңнің ең биік бұтақтар айырылысынан 30 – 40 см жоғары кесеміз, бұтақтарды қысқартпаймыз. Керек биіктікке дейін жеткенше, осылай жыл сайын жасауы керек. Өсіп жеткен ағашқа тек ғана тазалау бұтауды қолданамыз, артық бұтақтары кесіледі, діңді астыңғы бұтақтың деңгейіне дейін қысқартамыз, зақымдалыңған, ауру бұталарды және подвойдан жағаласқан бұталармен өркіндерді алып тастаймыз. Бұталарды қысқартпау маңызды. Ол артық бұтақтануға, бұтақтардың қалындауына және нәрлі заттардың жемістерге жетуі азаюына есебеп болушеді.

Қалған күту әдістері басқа өсірілетін ағаш қалыптарымен бірдей. Оның ішінде маңыздылары тыңайтқыш, суару, аурулардан және зиянды жәндіктерден сақтау, оның үстіне сапасы жоғары болу үшін жемістерді сорттау керек. Сорттардың тандауына келсек, барлық сорттарды пайдалануға болады деугеде болады. Бірақ кейбір сорттардың спецификалық талаптары бар. Мысалы үшін, биік ағаштарда жеміс беретін сорттарды отырғызғанда жеке әдістер керек (Rubín, Rubinola, Bohémia, Bohémia Gold және басқалар). Олар кең кроналарды құрайды және бұтақтардың сиректеуіне беталысы бар. Сондықтан олар үшін ерте жазғы бұтау және биіктенуді баялататын, өнімді көбиететін басқа да нәтижелі әрекеттер пайдаланады.

Цитат: Комжик, M. (Komžík, M) (2002): Алма ағашын мүсінді ұршық формасында өсіру. Біздің өсімдіктер 1/2002. компл. 3. КПР Словакия.

««« Алдыңғы мәтін: Pongamia pinnata үндіс бүк ағашы Келесі мәтін: Parajubaea torallyi пальмасы »»»

Сәрсенбі 13.1.2010 17:46 | Қағазға басу | Өсімдік өсіру тұралы нусқаулар

КПР клуб тұралы

КПР - Өсімдік өндіретін клубы Словакия
КПР – өсімдік өсірушілер клубы - халықаралық әуескер бақбаншылар ұйымы. Көбірек оқу...
Өсімдіктерді өсіру тәжірибенізбен бөлісініз. Сол тұралы мақала жазып, оны өз тұған тілінізде Ботаникс журналына жарияланыздар. Толығырақ ақпарат алушын бізбен байланысыңыздар.

Санаттар: Бәрі Газон Зиянкестер Пальмалар Саңырауқұлақтар Суда және батпақта өсетін өсімдіктер Экзотикалық өсімдіктер Қылқан жапырақтылар Өсімдік өсіру тұралы нусқаулар