Omuti gwa Taaba Nicotiana glauca – ekimera ky’okulubalaza ekirengekeka!

Ebyetaago by’omuntu okufuna ekintu ekipya buli lukedde tebikoma. N’lwekyo n’ebirooto by’omulimi okulima ekintu ekipya nabyo tebikoma – ekintu omulimi omulala kyatalina. Akatale kebirime n’olwekyo kawa omulini ekintu ekipya buli mwaka –okukakanya enjala y’omulimi okufuna ekintu ekipya asobola okumatira. Akatale kobusuubuzi kajja kubunyisa omuti gwa taaba ku buli mulimi mangu ddala!

Mu byaasa 10 eby’emabega okuvumbula mu nsi y’ebirime yasinga kubeera mu bimuli bya kaloosa (Solanaceae). Ebika ebisiinga okumanyika mwe muli , surfinia, ne million bells (Calibrachoa). Ekyama okusinga kiri mu kubanga bino kikula mangu, bimulisa mangu (bwebisimbiwa nga ensigo, bimala emyezi 3 okumulisa wabula bw’osimba omuti, bimulisizaawo) ate ekirala kebirina mbera ya njawulo okusobola okukula. Byagala nnyo embera ey’omusana naye ate nga ne bwegutabaawo gusobola okukula.

Wabula ebimera ebirimibwa olw’akaloosa tebyagalibwa nnyo. Okugeza lowwoza ku lumonde ne nnyaanya ebyalimibwa olw’obulingi bwazo kyoka! Wabula bwekyazzuuka nti bisobola okuliibwa, omuntu olwo natandika okubirimira ddala. Ebiseera bino biribwa mu nsi yonna.

Mu kiwandiko kino tukwanjulira omuti gwa taaba (Nicotiana glauca) omuti ogwava mu masengeta g’ America gw’osobola okusiimba ku lubalaza lwo. Guno muddo oba omuti ogukula amang. Gutandika okumulisa mu banga lya myezi 2 gyoka nga gumaze okusimbibwa era amatabi g’omuti gawanvuwa okuva ku centimita 50– 70 mu banga ya mwezi 1.

Nga erinya lyagwo ery’olulatini bweriri (glauca ekitegeza kivuvu, omuti gwonna gulina langi ya siliva kivuvu. N’olwekyo tegulina kukwatibwako kubanga gusobola okuffiirwa langi yagwo eya kivuvu olwo gegufuuka gwa kiragala ow’amazzi. Ebikoola bya kivuvu ayakayakana ate nga byekulungirivu nga eggi naye nga bisongolelevu ku nkomerero. Ku nkomerero y’amatabi eriyo obutabi obutonoto obulina obumuli nga 20 ku 40 obya kyenvu. Obumuli buno buli 3–3,5cm obuwanvu n’obugazi bwa 0.5cm. Ku ntandikwa y’okumulisa, bubeera bwa kyenvu ow’amazzi nga ku nkomerero bwa kiragala ow’amazzi. Bwebumala okumulisa olwo wabula ne buffuuka bwa kyenvu omukwafu. Ekirungi ku kibala kino kiri nti ekimuli kisigala kyetobese newankubade nga kimaze okumulisa. Bwokigerageranya ku bimuli ebirala, kino kosobola okusigala ku muti okumala ebanga eddene.

Okusimba ekika kino kwangu nnyo. Osobola okusimba omuti guno mu nju mu busera by’obutiti era n’ogufulumya wabweru obutiti bwebugwayo. Osobola okubibazisaamu nga okozesa ensigo, ezibala amangu. Ekirime kitandika okumulisa mu banga lya myezi 2 (n’olwekyo bw’oyagala olubalaza lwo lubeemu ebimuli okuva mu mwezi gw’okutaano, olina okubisiimba mu mwezi gw’okusaatu).

Bw’oba nga obeera mu bitundu ebitonyamu omuzira, omuzira bwegutandika olina okuteeka taaba ono mu kitundu omizira wegutakikoseze. Obutiti bwebugwawo, olina okusalira amatabi gagwo wakati era oguwe amazzi mangi. Omuti guno kyangu nnyo okufuka omuti gw’osobola okusimba mu nyumba yo wabula olina ku gusimba n’ansigo kino kisobozese emirandira gyagwo okukula obulungi. (kyangu nnyo okusiimba ensigo zagwo).

Ku kyendiisa, tekyetagisa bingi nnyo okusimba taaba ono kubanga okufuna ebimuli ebiwerako, olina kuguliisa n’ebigimusa ebyabulijjo ebikozesebwa mu kulabirira ebibala ebirimibwa ku mbalaza. Ojja kuteekamu ekirisa ki phosphorus kitono nnyo.