Ğäcäyep Welwiçiä (Welwitschia mirabilis) – tere qazılmanı üsteregez
Ğäcäyep Welwiçiä
(Welwitschia mirabilis) – ul bik borınğı üsemlek,
xäzerge waqıtta barı tik Atlantik oqean
buylarında, Namibiä häm Anğolanıñ
könyağındağı keçkenä territoriädä üsä.
Ağaç bulıp kürenmäsä dä, ul ağaç. Üsemlek
ber tamır-büränädän häm ike gel üsä torğan
yafraqtan tora. Yafraqları ike zur uralğan 2–4
metr ozınlıqtağı lentalarnı xäterlätä,
şuña kürä welwiçiä çüp oyasın xäterlätä.
Yafraqları ber tuqtamıy üsä häm oçları kibep
munçalağa äylänä.
Şuña kürä welwiçiä
ğömere buyına (xätta cimeş ölgergän waqıtta
da) üsep çığa torğan üsemlek stadiäsendä
bula, bu üsemleklär dönyasında çığarılma
bulıp tora. Welwiçiä ike öyle üsemlek, şuña
kürä orlıq barlıqqa kiler öçen ike üsemlek
kiräk – ata häm ana. "Çäçäklär" kürkälärdä
urnaşa (ılıslılar häm sağöwniklardağı
sıman), kürkälär isä yafraq eçlärennän
çıqqan sıman kürenä. Ana kürkälär ölgergäç
tarqalalar häm küp sanlı cil belän taratıla
torğan ciñel orlıqlar barlıqqa kiterälär.
Filoğenetika buyınça welwiçiä bik borınğı
üsemlek gruppasına – gnetlılarğa (Gnetopha)
kerä, alar ılıslılarnıñ tuğandaşları
bulalar. Gnetlılarğa öç ıru kerä: gnetum
(Gnetum) – lianasıman zur yafraqlı üsemleklär,
efedra (Ephedra) – quaqlar häm yalğız
welwiçiä.
Welwiçiä anı 1860 yılda açqan Sloweniä botanigı Fridrix Welwiç (Friedrich Welwitsch) isemen yörtä. Ul Namibiäneñ däwlät gerbında da taswirlanğan.
Çülneñ ekstremal
şartlarına ul bik yaxşı künekkän.
Yawım-töşemgä gel kiräge yuq, oqeannan kilä
torğan tomannar da citä. Anı üstergändä
monı istä totarğa kiräk. Uñışsızlıqnıñ töp
säbäbe – artıq su sibü häm üsemlekneñ
çerüe. Şuña kürä orlıqlarnı grawiylı häm
qomlı (2–5 mm zurlıqtağı küzänäkle) tufraqqa
utırtırğa kiräk. Bu artıq dımnı totmıy
torğan tufraq. Sunı bik äkren sibärgä, ä in
yaxşısı – börkergä kiräk. Orlıqlar
çılatqannan soñ ber atnada tişelep çığalar.
Üsemlekne könyaq täräzä töbendä üsterep
bula. Üstergändä küp sabırlıq kiräk, çönki
ul bik ozaq üsä, ul çın dinozawr. Aña kiräkle
qädär qorı häm yaqtı cirdä totsağız, ul
sezdän küp kübräk yäşäyäçäk.
««« Uzğan mäqälä: İkmäk ağaçı (Artocarpus odoratissimus) Aldağı mäqälä: Üsemleklärne orlıqtan üsterü buyınça instruqsiä »»»
Düşämbe 2.11.2009 12:32 | Bastıru | Ekzotik üsemleklär
KPR klubı turında

Üsemleklärne ürçetü häm üsterü täcribäse belän büleşegez. Monıñ turında mäqälä yazıp anı Botanix jurnalında tuğan telegezdä yazığız! Kübräk mäğlümat alır öçen bezneñ belän elemtägä keregez.