Qıtay çäy quağı – üz çäyegezne üsteregez!
Yaxşı baqçaçı inde qış
axırında uq kiläçäk sezonda närsälär
üsteräçägen häm ürçetäçägen uylap quya. Här
yıl şul uq pomidor, borıç häm qıyar üsterü
tuydırdımı? Yañalıq telisezme? Beraz
ekzotika? Ä menä bu yılnı üz çäyegezne
üsterügä ni disez?
Çäy ıruına (Camellia),
yaqınça 50 tör mäñge yäşel tropik häm
subtropik quaqlar häm täbänäk ağaçlar kerä,
alardan iñ yaxşı tanılğanı – çäy quağı
(Camellia sinensis). Bu bik iske üsemlek, çığışı
belän ul könyaq häm könyaq-könçığış Qıtay
belän kürşedäge Hindstan, Birma, Wyetnam
häm Laostan kilä. Şul cirlärdä ul inde
meñyıllıqlar buyına üsterelä. Xäzerge
waqıtta ul dönyanıñ barlıq tropiklarında
da üsterelsä, iñ tanılğan çäy yasawçılar
barıber Qıtay, Hindstan, Şri-Lanqa häm
Yaponiä.
Çäy quağınıñ orlıqları
Üz çäyne üsterü bezneñ şartlarda da qıyın tügel. Nigez bulıp orlıqlarnıñ yaña buluı tora, çönki çäy orlıqları üsüçänlekne tiz yuğaltalar. Şarsıman orlılarnı utırtudan 2–3 kön aldan çılatıp quyarğa kiräk. Annarı alarnı hawalı tufraqqa utırtığız. 20–25 S° cılılkta alar 2–4 atnada tişelep çığalar. Qoyaşlı cirdä yäş üsemleklär bik tiz üsälär häm inde yartı yıldan soñ yafraqların äz-äzläp çemetä başlarğa bula. Döres çemetep sez küp botaqlı quaqnı formalaştırasız häm üzegezneñ çäyne yasar öçen çimal äzerlisez.
Cäy köne çäy quağın tışta – baqça yäki balqonda – üsterergä uñaylı. Esse cäy belän waqıtlı häm kiräge xätle su sibü – çäyneñ tuğan yağındağı şartlarğa iñ yaqın. Üz baqçada üsterelgän çäyneñ sıyfatı tropiktağıdan kim bulsa da, anı üsterü sezgä küp şatlıq kiterer, ä tırışsağız, ul zur aq çäçäklär belän atar. Ul mäñge yäşel buluı öçen, aña qış köne bezdä yaqtılıq citmi, şuña kürä ul şiñep yafraqların qoya başlıy, ämma yaz kilü belän bik tiz yañara, häm sez tağın üz çäyegezne cıya alırsız.