Soñğı waqıtta Aurupağa bik qızıq tropik cimeşlär alıp kilälär. Şäxsän min Annona cherimola cimeşen satıp alıp aşap qarıy aldım. Kibettä ul bik siräk kürensä dä, berazdan ul, bik tämle bulğanğa kürä, yışraq satıla başlar, dip uylıym.
Annona cherimola ağaçınıñ cimeşlären yörtälär. Ul ağaç And tawlarında diñgezdän 1500 metr bieklektä Qolumbiädän Peruğa qädär üsä. Ul astaraq bulğan cirlärdä bulğan temperaturalarğa çıdam, şuña kürä sez anı bik küp cılı dönya poçmaqlarında oçrata alasız, mäsälän, İzraildä yäki könyaq İspaniädä. Bu ıruğa 120 tör kerä.
Annona cherimola’nıñ qabığı mat yäşkelt-körän töstä, budırlı. Anı totsağız, barmaq ezläre qalğan sıman kürenä. Qäyber keşegä bu ğont tübäne xäterlätä. Peşep citmägän qatı cimeşlärne yomşağançı bülmä cılılığında beraz waqıt tota alasız. Eçe açıq körän töstä, täme banan belän ananasnı xäterlätä, anı ğädättä çi kileş aşıylar. 10–20 qara orlığı bar, alar bik ağulı.
Orlıqların utırtıp öydä yäki cılı parnikta üsterergä bula. Tişelep çığu waqıtı törle bulırğa mömkin, ämma barısı da 3 atnada çığa. Orlıqlarnıñ tişelep çığu temperaturası yaqınça 27 °C bulırğa tieş. Orlıqlardan üsep çıqqan keçkenä ağaçlar alsu töstä bulalar. Soñınnan tösläre quyıra häm yäşelgä üzgärä. 10–15 santimetr ozınlıqtağı yafraqlar yomırqasıman forma alalar häm yon belän qaplanalar, artqı yaqlarında isä köpşäçeklär kürenä. Qış köne yafraqlar qoyıla. Sınılğanda alarğa ayıruça ber is xas. Yafraqlar qoyılıp töşkän urında yaña botaqlar üsä başlıy. Annon ıruındağı barlıq tör üsemleklärgä küp yaqtılıq kiräk, häm iñ möhime – döres qışlaw, professional bulmağan baqçaçılar arasında bu bäxäsle soraw. Min annonanı qış buyına 10–15 °Clı bülmädä totam. Qış köne qäyber ayırım üsemleklärne bülmä temperaturasında üsterep, qaysısı irtäräk çäçäk atqanın küzätep bula.
Ğädättä annona 3 – 5 nçe yılğa çäçäk ata başlıy. Çäçäk atqançı ul şingän sıman kürenä, yafraqlarnıñ zur öleşe qoyıla. Açıq sarı töstäge çäçäkläre qoyılğan yafraqlar urınında yäki yäş yafraqlar belän bergä atalar. Serkälänü öçen 2 üsemlek kiräk, alarnı qul belän da serkäländerergä bula. Cimeşläre 5–7 ayda ölgerä.
Ağaçnıñ yuğarı öleşe şiñä başlasa, qayğırmağız. Ozaq däwam itmägän qorılıq üsemlekkä zarar birmi, ämma aña qış köne dä su sibärgä kiräk.
Şulay uq sezgä başqa annona törläre dä oçrarğa mömkin:
Annona sqamosa – cimeşläre narat şişqalarına oxşağan. Alarnı şulay uq şikärle almalar dip atıylar. Tösläre yäşel yäki yäşkelt-sarı.
Annona reticulata – üzeneñ qanğa oxşağan töse öçen anı "işäk yöräge" yäki "ügez yöräge" dip yörtälär. Cimeşläre qatı häm ballı.
Annona muricata – yomşaq inäle, şulay uq ğuanabana dip atala, iñ zur (1,5 – 5 kg awırlıqta) häm "iñ tropik" cimeşlärgä iä. Jimeşläre yomşaq yartı santimetrğa xätle inälär belän ayırılıp tora. Alar yäşel töstä. Yafraqlarınnan qorossol çäye yasıylar.
Printed from neznama adresa